Noketaren higatzea Ortzaizen

Ana Jaunarena Mendiondo

doi:10.59866/eia.v2025i70.319

Egileak

Ana Jaunarena Mendiondo Université Bordeaux Montaigne

DOI:

https://doi.org/10.59866/eia.v2025i70.319

Gako-hitzak:

noketa, hizkuntza-aldakortasuna, hizkuntza-tratamendua, aditzaren morfologia, hizkuntza-transmisioa, hiketa

Laburpena

Ortzaizeko (Nafarroa Beherea) noketaren erabilera eta haren higatzea aztertzea edo bederen azterketari hurbiltzea du xede lan honek . Hain xuxen, 18 lekuko ortzaiztarrek osatu lagin bat abiapuntu harturik, bi ikuspegitarik atxiki zaio noketaren erabilerari. Alde batetik, morfologiaren ikuspegitik, bi adin-tartetako 10 lekukorengandik bildu nokako adizki alokutiboen belaunaldi batetik besterako aldakortasuna aztertu da eta noketaren higatzearen aztarnak liratekeen zenbait aldaera aurkeztu dira. Bestetik, soziolinguistikaren ikuspegitik, informatzaile-sorta osoaren —hots, gazteek osatu hirugarren adin-tartea barne— noketarekiko praktika eta ideologien lekukotasunen bilketa egin, eta halaber, horien adinaren araberako aldakortasuna deskribatu da. Izan ere, emaitzek erakutsi dute adin-tarte batetik besterat, i) noketaren erabilera gobernatzen duten aldagai soziolinguistikoek pisu ezberdina hartzen dutela, ii) erabilera-taldea hertsitzen dela, baina iii) balioztatze progresibo bat agertzen dela noketari buruzko ideologietan.

Deskargak

Deskarga-datuak ez daude oraindik eskuragarri.

Erreferentziak

Alberdi, Xabier (1993). «Hika tratamenduaren balore sozio-afektiboak», Fontes Linguae Vasconum 64: 425-442. DOI: https://doi.org/10.35462/flv64.5

Alberdi, Xabier (1996). Euskararen tratamenduak: erabilera. Iker bilduma, 9. Bilbo: Euskaltzaindia. (Cf. Rebuschi).

Alberdi, Xabier (2018). «Forms of address in Basque», Pragmatics 28 (3): 303-332. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1075/prag.00009.alb]. DOI: https://doi.org/10.1075/prag.00009.alb

Alberdi-Zumaeta, Laura (2019). «Eta hik ze uste dun/k? Azpeitiko gazteak hitanoaren inguruan hizketan: usteak, balioak eta diskurtsoak», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 113 (4): 129-154.

Aurrekoetxea, Gotzon (1994). «Hitanoa ahozko hizkuntzan (Euskal Herriko Hizkuntz Atlasaren arabera)», Euskera 39 (3): 995-1007.

Azkue, Xabier (2000). Hitanoa Zumaian. Zumaia: Zumaiako Udala.

Aztiker Soziologia Ikergunea (2021). Amasa-Villabonan hitanoaren egoeraren azterketa. Villabona: Villabonako Udala. (Argitalpen digitala).

Beitia, Iñigo (2017). «Tokanoka Tribua: Eskoriatzako gazteak eta hitanoa: uste, balio eta jarrerak», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 103: 139-166.

Bereziartua, Garbiñe eta Muguruza, Beñat (2021): «Basque informal talk increasingly restricted to men: The role of gender in the form of address hika», Journal of Language and Linguistic Studies 17 (1): 360-376. Kontsultagai: [https://doi.org/10.52462/jlls.22]. DOI: https://doi.org/10.52462/jlls.22

Bereziartua, Garbiñe (2024). «“Are you man enough?”. Gender as an increasingly decisive factor in the choice of Basque personal pronouns», Language and Communication 94: 28-40. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1016/j.langcom.2023.11.004]. DOI: https://doi.org/10.1016/j.langcom.2023.11.004

Bonaparte, L.-L. (1863). Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l’euscara et sa division en dialectes, sous-dialectes et variétés. Londres. [Mapa]. Kontsultagai: [https://www.bilketa.eus/ark:/27020/B641026201_MC397?posInSet=8&queryId=e548b839-987d-430e-bde3-ba76be340090]. (2024/12/26 kontsultatua).

Bonaparte, L.-L. (1869). Le verbe basque en tableaux, accompagné de notes grammaticales, selon les huit dialectes de l’Euskara. Londres. Kontsultagai: [https://www.ehu.eus/seg/_media/egile/bonaparte/obra/n0885192_pdf_1_-1dm.pdf]. (2024/12/26 kontsultatua).

Bottineau, Didier eta Roulland, Daniel (2007). «La grammaticalisation de l’adresse en basque: tutoiement et allocutivité», in L. Begioni eta C. Muller (arg.), Problèmes de sémantique et de syntaxe. Hommage à André Rousseau. Collection UL 3. Hauts-de-France: Université Charles-de-Gaulle-Lille 3: 351-372. Kontsultagai: [https://shs.hal.science/halshs-00244666v1/document].

Camino, Iñaki (2004). «Nafarroa Behereko euskara», Fontes Linguae Vasconum 97: 445-486. DOI: https://doi.org/10.35462/flv97.2

Camino, Iñaki (2009). Dialektologiatik euskalkietara tradizioan gaindi. Donostia: Elkar.

Coyos, Jean-Baptiste (2006). «Pronoms, indices verbaux de personne et prise en compte de l’allocutaire en basque», La Linguistique 2006-1 (vol. 42): 73-96. Kontsultagai: [https://doi.org/10.3917/ling.421.0073]. DOI: https://doi.org/10.3917/ling.421.0073

Elustondo, Uxoa eta Epelde, Irantzu (2023). Xuka eta noka, Ipar eta Hego: emakumeekin solasean. Berdintzen bilduma, 7. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.

Etxeberria, Begoña (2001). «Privileging masculinity in the social construction of Basque identity», Nations and Nationalism 7 (3): 339-363. DOI: https://doi.org/10.1111/1469-8219.00020

Etxeberria, Begoña (2003). «Language ideologies and practices in (en)gendering the Basque nation», Language in Society 32: 383-413. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1017/S0047404503323048]. DOI: https://doi.org/10.1017/S0047404503323048

Euskaltzaindia (1997). Euskal Gramatika: Lehen Urratsak II. Bilbo: Euskaltzaindia. Kontsultagai: [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_argitalpenak&Itemid=1217&view=katalogoa&lang=en&edukia=fitxa&argitalpena_id=529]. (2024/12/26 kontsultatua).

Euskararen Erakunde Publikoa, Eusko Jaurlaritza eta Nafarroako Gobernua (2023). VII. Inkesta Soziolinguistikoaren emaitzak Ipar Euskal Herrirako. (Argitalpen digitala). Kontsultagai: [https://www.mintzaira.fr/eu/tresnak/berriak/actualite-en-basque/article/vii-inkesta-soziolinguistikoaren-emaitzak-ipar-euskal-herrirako.html]. (2024/12/26 kontsultatua).

Irizar, Pedro (1991). Morfología del verbo guipuzcoano. Donostia: Euskaltzaindia.

Irizar, Pedro (1999). Morfología del verbo auxiliar bajo navarro occidental. Bilbo: EHU/UPV eta Euskaltzaindia.

Jauregi, Oroitz eta Epelde, Irantzu (2013). «Hasperenaren galera Iparraldeko euskaran», in R. Gómez, J. Gorrotxategi, J. Lakarra eta C. Mounole (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren III. Biltzarra. Gasteiz: UPV/EHU: 245-262.

Kasares, Paula (2014). Euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta hizkuntza sozializazioa familia euskaldunetan. Jagon bilduma, 16. Bilbo: Euskaltzaindia.

Lafitte, Piarres (1977). «Koska eta entterka Heletan», Euskera 22: 138-139.

Lafon, René (1999) [1947]. «Remarques sur la catégorie de genre grammatical en basque», in J. Haritschelhar Duhalde eta P. Xarritton Zabaltzagarai (arg.), René Lafon (1899-1974). Bilbo: Euskaltzaindia: 261-278. [1947: BH XLIX: 373-394]. Kontsultagai: [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/ikerbilduma/32412.pdf]. (2024/12/26 kontsultatua).

Lafon, René (1999) [1959]. «Place de la 2e personne du singulier dans la conjugaison basque», in J. Haritschelhar Duhalde eta P. Xarritton Zabaltzagarai (arg.), René Lafon (1899-1974). Bilbo: Euskaltzaindia: 387-409. [1959: BSL 54 (1): 103-129]. Kontsultagai: [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/ikerbilduma/32412.pdf]. (2024/12/26 kontsultatua).

Lakoff, Robin (2004) [1975]. Language and Woman’s Place: Text and Commentaries. USA: Oxford University Press.

Legorburu, Onintza (2018). «Genero-rolek hitanoaren erabileran izan duten eragina: Antzuolako herritarren diskurtso eta praktikak», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 109 (4): 111-138.

Milroy, Leslie (1980). Language and Social Networks. Oxford: Basil Blackwell.

Morgan, David L., Eliot, Susan, Lowe, Robert A. eta Gorman, Paul (2016). «Dyadic interviews as a tool for qualitative evaluation», American Journal of Evaluation 37 (1): 109-117. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1177/1098214015611244]. DOI: https://doi.org/10.1177/1098214015611244

Muguruza, Beñat eta Bereziartua, Garbiñe (2020). «Transmisioaren eragina hitanoaren osasunean: Azpeitiko hiru belaunaldiren azterketa», in I. Camino, X. Artiagoitia, I. Epelde eta K. Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre. Bilbo: EHU/UPV: 545-564.

Muguruza, Beñat eta Etxeberria, Juan (2020). «‘Ez da mattetzen erakutsi’: Azpeitia, hitanoa eta generoen arteko arrakala», Uztaro 115: 17-143. Kontsultagai: [https://doi.org/10.26876/uztaro.115.2020.6]. DOI: https://doi.org/10.26876/uztaro.115.2020.6

Oihartzabal, Beñat (1993). «Verb Agreement with Nonarguments: On Allocutive Agreement», in J. I. Hualde eta J. Ortiz de Urbina (arg.), Generative Studies in Basque Grammar. Amsterdam: John Benjamins: 89-114. DOI: https://doi.org/10.1075/cilt.105.04oyh

Oñederra, M. Lourdes, Jauregi, Oroitz eta Epelde, Irantzu (2014). «Hiztunaren fonema inbentarioa eta elebitasun goiztiarra: euskara gehi frantsesa vs euskara gehi gaztelania», Lapurdum 18: 75-95. Kontsultagai: [https://doi.org/10.4000/lapurdum.2504]. DOI: https://doi.org/10.4000/lapurdum.2504

Ozaita, Josu (2014). «Hurbilpen bat Tolosaldeko gazteek hitanoari buruz duten pertzepzio, diskurtso eta praktikara», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 91: 83-103.

Rebuschi, Georges (1981). «Autour des formes allocutives du basque», Euskalarien nazioarteko jardunaldiak. Iker bilduma, 1. Bilbo: Euskaltzaindia: 307-322.

Rebuschi, Georges (1984). Structure de l’énoncé en Basque. Paris: Société d’Etudes Linguistiques et Anthropologiques de France.

Romaine, Suzanne (2008). «Variation in Language and Gender», in The Handbook of Language and Gender. Oxford: Blackwell Publishers: 98-118. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1002/9780470756942.ch4]. DOI: https://doi.org/10.1002/9780470756942.ch4

Schreier, Margrit (2014). «Qualitative content analysis», in U. Flick (arg.), The SAGE Handbook of Qualitative Data Analysis. Londres: SAGE Publications: 170-183. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446282243.n12

Trudgill, Peter (1972). «Sex, covert prestige and linguistic change in the urban British English of Norwich», Language in Society, Volume 1, Issue 2. Cambridge: Cambridge University Press: 179-195. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1017/S0047404500000488]. DOI: https://doi.org/10.1017/S0047404500000488

Urreizti, Oier (2023). Aldude-Urepeleko mintzoa. Bordele Montaigne Unibertsitatea (Master Amaierako Lana). (Argitalpen digitala). Kontsultagai: [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/plazaberri/Oier_Urreizti_Aldude_Urepeleko_Mintzoa.pdf].

Zuazo, Koldo (1998). «Euskalkiak gaur», Fontes Linguae Vasconum 78: 191-233. DOI: https://doi.org/10.35462/flv78.1

Zuazo, Koldo (2021). Baigorri eta Ortzaize ibarretako euskara. Bilbo: EHU/UPV.