Sermon de l'Assomption, sans nom d’auteur, de lieu et non daté : nouveau texte inconnu de Larramendi [Loiola 14.08.1740]
DOI :
https://doi.org/10.59866/eia.v1i68.255Mots-clés :
sermon, lexique, rhétorique, chronologie, paternité, LarramendiRésumé
Nous publions ici un sermon dont nous ne connaissons ni l’auteur, ni la date ni la provenance. Une analyse de sa forme (sa rhétorique et le lexique utilisé) nous laisse envisager l’hypothèse qu’il s’agit de Manuel Larramendi : l’usage de formes et de schémas réthoriques très peu fréquents dans les sermons de cette époque ; la présence pour la première fois de nombreux mots du Pays Basque Nord, qui figurent dans le Dictionnaire trilingue et que l’on retrouve en grande quantité dans les textes courts de Larramendi. Selon le livre d’Histoire du Collège de Loyola, c’est Larramendi qui prononça le sermon de la veille de l’Assomption, le 14 août 1740. Le fait d’avoir été lu à Loyola et devant un public tellement spécial composé de grammairiens et de rhétoriciens peut expliquer certaines particularités de ce sermon, en matière d’ornamentation et de développement lexical (cf. Lakarra 1985b sur le sermon d’Azkoitia [1737]). Cette découverte, ainsi que les recherches effectuées à ce sujet démontrent que le trésor que représentent les textes en basque de Larramendi est loin d’être négligeable et nous amènent à la conclusion que nous pouvons encore récupérer de nouveaux écrits (cf. Lakarra in progress-a).
Téléchargements
Références
Aiestaran, U. (2023). «Añibarroren Christau Doctriña eta nafarrera idatziaren bilakabideaz», GrALa, UPV/EHU.
Altuna, P. (arg.) (1967). «Larramendi'ren iztegi berria», Euskera 2. aldia, 12: 139-300. (1982). Mendibururen idazlan argitaragabeak. Bilbo: Euskaltzaindia & Ed. Mensajero, 2 lib.
Altuna, P. (1991) «Larramendiren haurtzaroko urteak»,Euskera 36: 35-43.(arg.) (2000) Aita Aranaren Egunaria. Iker 12: Bilbo, Euskaltzaindia.
Altuna, P. & Lakarra, J. A. (1990). Manuel Larramendi. Euskal testuak, Donostia: Andoaingo Udala et al.
Arcocha-Scarcia, A., Lakarra, J. A. (2019).«Aspectos de la gramatización antigua de la lengua vasca: Humanismo, reformismo e imprenta (1545-1596)», Lengas 86 (Miniscules et capitales),issn 0153-0313. https://doi.org/10.4000/len-gas.4115
Bähr, G. (1925). «Flexiones verbales de uso actual en Legazpia (Goyerri)», Euskera 3: 73-114.
Bilbao, G. (2011). «Lubieta, izen berri bat euskal testuen historian», in J. Gorrochategui, J. A. Lakarra eta B. Urgell (arg.), 2nd Conference of the Luis Michelena Chair - Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra - II. Congreso de la Cátedra Luis Michelena, Gasteiz: UPV/EHU, 621-649.
Bilbao, G. prestatzen [Lubieta], Diccionario en castellano y basquence que sirve para la enseñanza de la vascongada. Sociedad Vascongada (Bilboko) eskuizkribua.
Gómez, R. & Zulaika, J. (2020). El Vocabulario Pomier. Edición y estudio de un diccionario manuscrito anónimo euskera-español. Bilbo: UPV/EHU.
Iruretagoiena, H. (2022). «Izenak sortzeko atzizkiak Pomier hiztegian, Lubietaren hiztegian eta Ubillosen dotrinan». GrALa, UPV/EHU, Gasteiz. ASJUn argitaratzer.
Kaltzakorta, J. (2018) «San Agustin Eguneko Sermoiaren edizio kritikoa», Sancho El Sabio Extra 2: 39-72. Ikus Mitxelena 1974 [2017]. https://doi.org/10.55698/ss.v0i0.185
Lakarra, J. A. (1985a). «Larramendiren hiztegigintzaren inguruan», ASJU 19: 9-50.
Lakarra, J. A. (1985b).«Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia (1737)», ASJU 19: 235-281.
Lakarra, J. A. (1985c). «Berriz Larramendiren segiziokoez», ASJU 19: 439-452.
Lakarra, J. A. (1986). «Burgosko Dotrina (1747): I. Testua eta oharrak», ASJU 20: 533-594.
Lakarra, J. A. (1987). «Burgosko Dotrina (1747): II. Faksimilea eta hiztegia», ASJU 21: 277-317.(arg.)
Lakarra, J. A. (1992). Manuel de Larramendi. Hirugarren mendeurrena (1690-1990), Andoaingo Udala-Euskaltzaindia - Gipuzkoako Foru Aldundia - Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila, Andoain.
Lakarra, J. A. (1992b). «Larramendirekin aurreko hiztegigintzaren historiaz: aztergai eta gogoeta», in Lakarra (arg.) 1992a: 279-312.
Lakarra, J. A. 1993 (2017) XVIII. mendeko hiztegigintzaren etorkiez, UPV/EHUko Tesia. UEU.
Lakarra, J. A. (1994) Harrieten Gramatikako hiztegiak (1741), ASJUren Gehigarriak 18, Donostia.
Lakarra, J. A. (1996a). Refranes y sentencias (1596). Ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lakarra, J. A. (1996b). «Lexiko berrikuntza euskal hiztegi zaharretan: zenbait ikergai», Uztaro 19: 3-40.
Lakarra, J. A. (1997). «Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri», ASJU 31: 447-535.
Lakarra, J. A. (2017). «Hitzaurrea: XVIII. mendeko hiztegigintzaren etorkiez, 25 urte geroago», in XVIII. mendeko hiztegigintzaren etorkiez, UPV/ EHUko Tesia. UEU. 1993 (2017). i-ixv.
Lakarra, J. A. (2022a). «Jatorr(i), aitor(tu), ilor(tu), bihor(tu): filologia ala hil», in I. Igartua & J. A. Cid (arg.), Tu voz en muchas voces. Escritos en homenaje a Jon Juaristi, Leioa: UPV/EHU, 401-460.
Lakarra, J. A. (2022b). «Jatorri eta enparauak: Gogoetak Pomier, Larramendi eta hiztegigintzaren historia eta filologiaz». UPV/EHUko eskuizkribua.
Lakarra, J. A. prestatzen-a, «Kontzepzioko Sermoi anonimoa (1772): Larramendiren original baten kopia?». UPV/EHUko eskuizkribua.
Lakarra, J. A. prestatzen-b, «Oharrak Gandararen hizkuntzaz». UPV/EHUko eskuizkribua.
Lakarra, J. A. prestatzen-c. «Zorioneko, zorion eta Larramendi» UPV/EHUko eskuizkribua.
Leturiaga, O., (2019) [2021]. «Gipuzkoako osagarri pluraldun adizki tripertsonalen erroez», ASJU 53 (1-2): 127-162. https://doi.org/10.1387/asju.22414
Leturiaga, O., (2020). «Gipuzkoa erdialdeko pluralgileen azterketa», in I. Camino, X. Artiagoitia, I. Epelde, & K. Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre. Bilbo: UPV/EHU, 367-402.
Leturiaga, O., (2022a). «Nor-nori-nork irrealisak Gipuzkoan: eginen hedadura eta *ezan adizkien zenbait berrikuntza», FLV 134: 375-413. https://doi.org/10.35462/flv134.4
Leturiaga, O., (2022b). «Nor-nork saileko egin-en hedadura geografikoa Gipuzkoan: ondorio batzuk testu zaharren azterketatik», ASJU 56/1: 1-42.(arg.) https://doi.org/10.1387/asju.23401
Leturiaga, O., (2022). Juan Irazusta. Pertsona, garaia eta idazlana. Eusko Jaurlaritza. (2023). «Gipuzkera erdialdeko testu zaharrak erkatzen», in V. Ikergazte. Donostia: UEU, 27-34.
Mitxelena, K. (1959). «La obra del P. Manuel de Larramendi (1690-1766)». Berrarg., OC XI, 427-443.
Mitxelena, K. (1960). Historia de la literatura vasca, Madril: Minotauro. 2. arg., Donostia 1988.
Mitxelena, K. (1970) [1965]. Estudio sobre las fuentes del diccionario de Azkue, Bilbo. (1974)
Mitxelena, K. [2017]. «Koldo Mitxelenaren lan argitaragabe bat: Larramendiana» (J. Kaltzakortaren edizioa), Idatz & Mintz, 63: 46-53. (1978). «Para una historia de la ortografía vasca» (Miscelanea Filológica Vasca II)», FLV 391-395.
Mitxelena, K. (1981a). «Euskal literaturaren bereizgarri orokorrak», Euskal linguistika eta literatura: bide berriak, Bilbo, 259-278.
Mitxelena, K. (1981b). «Euskal literaturaren kondairarako oinarriak», Euskal linguistika eta literatura: bide berriak, Bilbo, 279-292. (1982). «Mendibururen hizkeraz hitz bi», in Altuna (arg.), I, lxxix-lxx-xii [= OC XI, 473-478].
Mitxelena, K. (1983). «Mendiburu eta Larramendi», Euskera 28: 19-23. Berrarg., SHLV II, 912-915. (2011-2012). Luis Michelena. Obras Completas. J. A. Lakarra & I. Ruiz Arzalluz (arg.), Bilbo: ASJUren Gehigarriak, UPV/EHUren Argitalpen Zerbitzua, 15 lib.
Murugarren, L. (1984). «Una plática del Goyerri», ASJU 18/2: 185-197.
Padilla, M. (2012). «La influencia de Larramendi en Vasconia Norte: consideraciones sobre la difusión ultrapirenáica de obras vascas del Sur en el siglo XVIII partiendo de un manuscrito labortano», De re bibliographica 7-8: 33-41.
Pérez Gaztelu, E. (2018). «Manuel Larramendiren irakurle hautatuak: testu eleaniztunen norentzakoak eta hartzaileak», Sancho el Sabio, Extra 2: 11-38. https://doi.org/10.55698/ss.v0i0.182
Santazilia, E. (2022). «Senekaren izpiritua euskaraz: Larramendiren eraginaren eta itzulpengintza apologetikoaren adibide bat XVIII. mendeko Zuberoan», Uztaro 120: 95-122. https://doi.org/10.26876/uztaro.120.2022.6
Sarasola, I. (1976). Historia social de la literatura vasca. Madril: Akal; berrarg., 1982.
Sarasola, I. (1986). «Larramendiren eraginaz eta», ASJU 20/1: 203-215.
Sarasola, I. (1997). «Euskal hitz altxorraz», ASJU 31/2: 617-642.
Sarasola, I. (1998). Euskal Lexikografiaren historiaz. Katedrako Memoria (UPV/EHU).
Segurola, K. (2004). «XVIII. mendeko autore ezezagun bat», Lapurdum 9: 243-282. https://doi.org/10.4000/lapurdum.879
Segurola, K. (2011) [2007] «XVIII. mendeko garbizaletasuna: Larramendiren Hiztegi Hirukoitza eta eskuizkribuak», in J. A. Lakarra, J. Gorrochategui & B. Urgell (arg.), Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra. (Gasteiz, 2007ko urriaren 8tik 11ra), Bilbo: UPV/EHU, 217-245.
Telletxea Idigoras, J. I. (1966). «El jesuita Manuel de Larramendi», BAP 22: 307-360
Telletxea Idigoras, J. I. (1968). «Larramendi y Cardaveraz. Censura y réplica inéditas sobre un libro de piedad», ASJU 2: 3-31. (1969). Manuel de Larramendi. Corografía de Guipúzcoa. «Obras del P. Larramendi» 1, Donostia: SGEP.
Telletxea Idigoras, J. I. (1973). Manuel de Larramendi. Escritos breves. «Obras del P. Larramendi» 2, Donostia: SGEP. (1975). «Dos textos eusquéricos inéditos del P. Larramendi», ASJU 9: 179-184.
Telletxea Idigoras, J. I. (1983) Manuel de Larramendi. Sobre los Fueros de Guipuzcoa. «Obras del P. Larramendi» 3, Donostia: SGEP.
Telletxea Idigoras, J. I. (1990). Manuel de Larramendi. Autobiografía y otros escritos. «Obras del P. Larramendi» 4, Donostia: SGEP.
Urgell, B. (1991) «Axular eta Larramendi», ASJU 25, 901-928. Berrarg., in Lakarra (arg.) 1992b: 221-246.
Urgell, B. (1992) «Martin Harriet Añibarrorengan», ASJU 26: 221-258.
Urgell, B. (1996). «Larramendi o el despertar de la literatura vasca peninsular», in Aulestia (arg.), 263-288. (1997). «Estudios en torno a la historia de la lexicografía vasca», ASJU 31, 643-685.
Urgell, B. (2000). Larramendiren Hiztegi Hirukoitzaren osagaiez. Tesi argitaragabea, UPV/EHU-Gasteiz.
Urgell, B. (2001). «Euskal formen aurkezpena Larramendiren hiztegian», ASJU 35: 107-183.
Urgell, B. (2002a). «Hiztegi Hirukoitzaren kanpoko eta barruko historiaz». In X. Artiagoitia, P. Goenaga eta J.A. Lakarra (arg.), Erramu Boneta. Festschrift for Rudolf P.G. de Rijk. Supplements of ASJU 44, Bilbao-Donostia, 629-649.
Urgell, B. (2002b). Larramendiren Hiztegi Hirukoitzaren Eranskina: Saio bat hiztegigintzaren testukritikaz, (Monumenta Linguae Vasconum. Studia et Instrumenta 1 [= ASJUren Gehigarriak 47]). Bilbo: «Julio Urkixo» Euskal Filologia Mintegia eta Gipuzkoako Foru Aldundia.
Urgell, B. (2003). «Eratorpena Larramendiren hiztegian (I): Eratorbideen analisia», ASJU 37/1: 203-260. (2004). «Etimologia eta neologia Larramendiren Hiztegi Hirukoitzean (1745)», Lapurdum 9: 299-310. https://doi.org/10.4000/lapurdum.882
Urgell, B. (2005). «Larramendiren euskal liburuak 1745 arte: testu bibliografiaranzko hurbilketa bat», Lapurdum 19: 1-39. https://doi.org/10.4000/lapurdum.62
Urgell, B. (2018). «Lehen Euskara Modernoa», in J. Gorrotxategi, I. Igartua & J. A. Lakarra (arg.), Euskararen Historia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, 543-657.
Urresti, N. (2021). «XVIII. mendeko gipuzkerako sermoi argitaragabe baten edizioa: Maria Santisimaren Jasokundea (sic)». UPV/EHUko Gradu Akabuko Lan argitaragabea.
Zulaika, J. (2022). «Algunas voces vascas en la correspondencia de Miguel Basterrechea (1650-1659)», ASJU 56: 43-120. https://doi.org/10.1387/asju.23387
Zuloaga, E. (2015). «Diego Lorenzo Urkizuren 1740ko zortzikoak», ASJU 49: 179-202.
Zuloaga, E. (2020). Mendebaleko euskararen azterketa dialektologiko-diakronikorantz. UPV/EHUko tesia.
Zuloaga, E. ( (2022). Mendebaleko euskara zaharra: ezaugarriak, kronologia eta geografia. Iker 47, Euskaltzaindia & UPV/EHU, Bilbo.
Téléchargements
Publiée
Comment citer
Numéro
Rubrique
Données de Fonds
-
Ministerio de Ciencia, Tecnología e Innovación
Numéros de subventions PID2020-118445GB-I00 -
Eusko Jaurlaritza
Numéros de subventions GIC.IT1344-19
