Conjugar euskera e interculturalidad: una experiencia novedosa en municipios vascohablantes
DOI:
https://doi.org/10.59866/eia.v1i70.298Palabras clave:
euskera, inmigración, interculturalidad, reciprocidad, comunidad lingüística, comunidad educativaResumen
El presente artículo explica y analiza un proyecto que se está llevando a cabo para impulsar y conjugar el euskera y la interculturalidad en las comunidades educativas de varios municipios de la Mancomunidad de Municipios Vascohablantes (Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea, UEMA), concretamente en treinta y dos hasta el momento de escribir estas líneas. En los últimos años, ha crecido el número de familias que llegan de otros países a centros educativos de zonas vascófonas, lo que ha acrecentado el reto de seguir viviendo en euskera y al mismo tiempo garantizar la comunicación y la relación con las familias recién llegadas. Si bien la inquietud se originó en el ámbito escolar, en la actualidad se ha hecho extensible a diversos agentes del municipio, es decir, el área de intervención del proyecto es cada vez más amplia. El texto explica los fundamentos y principios teóricos del proyecto, los aspectos metodológicos y las estrategias creadas para afrontar los desafíos, y ofrece, asimismo, ejemplos de diversas prácticas y aspectos que conviene mencionar en relación con el proceso.
Descargas
Citas
Agirre Dorronsoro, Lorea eta Eskisabel larrañaga, Idurre (2019). Trikua esnatu da. Euskaratik feminismora eta feminismotik euskarara. Lisipe, 7. Zarautz: Susa.
Aierdi, Xabier (2022). «Euskararen erresaka etenezina eta Sisifo», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 125: 137-158.
Amonarriz, Kike (2019). Euskararen bidegurutzetik. Donostia: Elkar.
Anaut, Dabid (2013). Euskararen kate hautsiak. Hizkuntza zapalkuntzaren memoria. Andoain: Euskal Memoria Fundazioa.
Arantzamendi, Naia (2023). «Euskara eta kulturartekotasuna egitasmoa martxan jarri dute Markina-Xemeinen», Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, 2023ko urriak 16. Kontsultagai: [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2023/10/06/euskara-eta-kulturartekotasuna-egitasmoa-martxan-jarri-dute-markina-xemeinen/]. (2025/04/02 kontsultatua).
Barquín, Amelia (2008). «Immigrazioa eta euskara: gogoetarako zenbait gai», Jakin 165: 75-97.— (2009). «¿De dónde son los hijos de los inmigrantes? La construcción de la identidad y la escuela», Educar 44: 81-96. Kontsultagai: [https://raco.cat/index.php/Educar/article/view/200834/268356]. (2025/04/02 kontsultatua).
Barquín, Amelia (2015). «¿Qué debe hacer la escuela con las culturas familiares del alumnado inmigrante?», Educar 51 (2): 443-464.
Kontsultagai: [https://raco.cat/index.php/Educar/article/view/295243]. (2025/04/02 kontsultatua).
Barquín, Amelia eta Goikoetxea, Nekane. (2022). «Euskara eta xxi. mendeko immigrazioa Euskal Herrian», Linguistic Minorities in Europe Online. Berlin, Boston: De Gruyter Mouton. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1515/lme.18120522].
Barquín, Amelia (2023). «Etorkinen seme-alabak D ereduan egotea nahikoa izango al da?», Berria egunkaria, 2023ko irailak 19. Kontsultagai: [https://www.berria.eus/iritzia/artikuluak/etorkinen-seme-alabak-d-ereduan-egotea-nahikoa-izango-alda_1342038_102.html]. (2025/04/02 kontsultatua).
Begirune Fundazioa (2023). «Atzerritar jatorriko biztanleek euskararen aurrean dituzten jarrerei buruzko ikerketa», in «Euskara eta immigrazioa: ikerketa baten harira…» ikastaroa. Donostia (UPV/EHU), 2023ko azaroak 14.
Belmar, Guillem (2024). «No és bona educació, és minorització: sostenibilitat lingüística en la diversitat», Living Languages 3 (1): 58-78. Kontsultagai: [https://doi.org/10.7275/livinglanguages.1997].
Coelho, Elizabeth, Oller, Judith eta Serra, Josep (2013). Lenguaje y aprendizaje en el aula multilingüe. Barcelona: Horsori.
Cummins, Jim (2017). «Teaching for Transfer in Multilingual School Contexts», in O. García, O., A. Lin eta S. May (arg.), Bilingual and Multilingual Education. Encyclopedia of Language and Education. Springer, Cham. Kontsultagai: [https://doi.org/10.1007/978-3-319-02258-1_8].
Era Eskola eta Barquín, Amelia (2023). Convivencia lingüística. ERA Nafarroa. Kontsultagai: [https://www.youtube.com/watch?v=f_GBDdyHnWA&t=3s]. (2025/04/02 kontsultatua).
E
txaniz, Maialen (2023). «Euskara eta kulturartekotasuna sustatzeko erronka hartu du Azpeitiak», Uztarria Azpeitiko Herri Aldizkaria, 2023ko irailak 7.
Kontsultagai: [https://uztarria.eus/azpeitia/1694077209530-euskara-sustatzeko-eta-kulturartekotasuna-indartzeko-erronka-hartu-du-azpeitiak].
(2025/04/02 kontsultatua).Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika Saila (2023). VII. Inkesta Soziolinguistikoa 2021. Euskal Autonomia Erkidegoa. Laburpen-txostena.
Kontsultagai: [https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/eas_ikerketak/eu_def/adjuntos/VII.-INKESTA-SOZIOLINGUISTIKOA_laburpena.pdf
]. (2024/09/01 kontsultatua).
Eustat (2023). EAEko biztanleria, lurralde eremuaren eta jaioterriaren arabera. 2001-2023.
Kontsultagai: [https://www.eustat.eus/bankupx/sq/fe93cd0f-f086-418c-96da-4b2e3dab1fea]. (2025/04/02 kontsultatua).
Eustat (2024). Zaldibiako datuen laburpena.
Kontsultagai: [https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/zaldibia.html]. (2025/04/02 kontsultatua).
Eustat (2025). Jaiotzak % 7,7 jaitsi ziren 2024ko hirugarren hiruhilekoan EAEn. (2025eko otsailaren 3ko prentsa-oharra).
Kontsultagai: [https://eu.eustat.eus/estad/id_48/ti_jaiotzen-estatistika/azken-prentsa-oharra.html]. (2025/04/02 kontsultatua).
Fishman, Joshua (1991). Reversing Language Shift: Theoretical and Empirical Foundations of Assistance to Threatened Languages. Clevedon: Multilingual Matters.
Hik Hasi (2023a). «Euskara ardatz, elkarbizitza helburu», Hik Hasi Aldizkaria 274: 20-23.
Hik Hasi (2023b). «Elkarlanerako kultura berria: erantzukidetasuna hezkuntzan», Hik Hasi Aldizkaria 280: 8-15.
Hik Hasi (2024). «Ama-hizkuntzen aitortza», Hik Hasi Aldizkaria 284: 50-52.
Hollebeke, Ily, Struys, Esli eta Agirdag, Orham (2023). «Can family language policy predict linguistic, socio-emotional and cognitive child and family outcomes? A systematic review», Journal of Multilingual and Multicultural Development 44:10, 1044-1075.
Kontsultagai: [https://doi.org/10.1080/01434632.2020.1858302].
Ikuspegi Immigrazioaren Euskal Behatokia (2025). «Atzerritar jatorriko biztanleak EAEn 2025». 95. Begirada.
Kontsultagai: [https://www.ikuspegi.eus/eu/argitalpenak/begiradak/ikusi/95-begirada/206/]. (2025/04/02 kontsultatua).
Iurrebaso, Iñaki (2015). «Udalerri erdaldunak euskalduntzen eta euskaldunak erdalduntzen, arnasguneak arriskuan. EAE, 1981-2011», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 95 (2): 71-101.
Iurrebaso, Iñaki (2023). Gako berrien bila. Hizkuntza gutxituen jarraipena, ordezkapena eta indarberritzea neurtzeko demolinguistikazko tresna metodologikoak garatzen. Euskal Herrirako aplikazio praktikoa. Iker 50-1. Bilbo: Euskaltzaindia. (Doktore-tesia).
Izagirre, Koldo (2010). Autopsiarako frogak. Zarautz: Susa.
Maalouf, Amin (1998). Les identités meurtrières. Paris: Editions Grasset et Frasquelle.
Nafarroako Euskara Zerbitzuak (2008). Duzun onena. ‘Lo mejor de ti’. Nafarroako Euskara Zerbitzuak.
Nafarroako Euskara Zerbitzuak (2011). Hizkuntzak, familia eta eskola: bakoitzari berea. ‘Idiomas, familia y euskera: a cada uno lo suyo’. Nafarroako Euskara Zerbitzuak.
Nastat (2024). Jaiotzak eta ugalkortasuna. Ugalkortasunaren eta jaiotza-tasaren estatistika. Kontsultagai: [https://nastat.navarra.es/eu/operacion-estadistica/-/tag/estadistica-natalidad-fecundidad]. (2025/04/02 kontsultatua).
Ortega, Ane, Amorrortu, Estibaliz, Goirigolzarri, Jone eta Urla, Jacqueline (2016). Euskal hiztun berriak. Esperientziak, jarrerak eta identitatea. Bilbao: Bizkaiko Foru Aldundia eta Deustuko Unibertsitatea.
Quintas, Marta, Arratibel, Nekane eta Barquín, Amelia (2022). «Participación familiar en escuelas con alta presencia de alumnado inmigrante y en desventaja socioeconómica», REICE: Revista Iberoamericana sobre Calidad, Eficacia y Cambio en Educación 20 (4): 89-105.
Kontsultagai: [https://doi.org/10.15366/reice2022.20.4.005].
Saez Beloki, Patxi (2017). «Euskara: beharra da gakoa», in J. Goirigolzarri, X. Landabidea eta I. Manterola (arg.), Euskararen biziberritzea. Marko, diskurtso eta praktika berriak birpentsatzen. Bilbo: UEU: 139-152.
Soziolinguistika Klusterra. (2022). Hizkuntzen erabileraren kale neurketa. Udalerriak, 2021. Kontsultagai: [https://soziolinguistika.eus/eu/proiektua/hizkuntzen-erabileraren-kale-neurketa-udalerriak-2021/]. (2025/04/02).
Torrealdai, Juan Mari (1998). El libro negro del euskera. Donostia: Ttartalo.
Uema (2022). EAEko udalerri euskaldunak. 1981-2021eko zentsuak. Kontsultagai: [https://www.uema.eus/eu-ES/ikerketak-argitalpenak/ikerketak/ikerketak/04-eae-udalerri-euskaldunak-2022.pdf]. (2025/04/02).
Uema (2023). «“Egin nirekin ere euskaraz!” kanpaina abiarazi du UEMAk, euskaldun arrazalizatuen inguruko aurreiritziak gainditzeko deia eginez». Kontsultagai: [https://www.uema.eus/eu-ES/Albisteak/Orriak/20231110-uema-egin-nirekin-ere-euskaraz.aspx]. (2025/04/02 kontsultatua).
Urdall eta Lete, Irati (2024). «Eskolatik zubigintza», Berria egunkaria, 2024ko urtarrilak 2. Kontsultagai: [https://www.berria.eus/euskal-herria/eskolatik-zubigintzan_2118528_102.html?utm_source=T witter&utm_medium=Sare_sozialak_CM]. (2025/04/02 kontsultatua).
Urizar, Ane, Barquín, Amelia eta Jiménez de Aberasturi, Sara (2023). «“Gehiegitan galdetzen didate nongoa naizen”. Murgiltze programako ikasle etorri berriak eta identitatearen auzia», Euskera Ikerketa Aldizkaria 68 (2): 149-181. Kontsultagai: [https://euskera-ikerketa.euskaltzaindia.eus/index.php/euskera/article/view/268/279]. (2025/04/02 kontsultatua).
Wright, S. (2015). «What is language? A response to Philippe van Parijs», Critical Review of International Social and Political Philosophy, 18:2, 113-130.
Xamar (2006). Euskara jendea. Iruñea: Pamiela.
Zalbide, Mikel (2016). «Mintzajardunaren egoera eta azken urteotako bilakaera: aurrera begirako erronkak», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 100 (3): 11-190. Kontsultagai: [https://bat.soziolinguistika.eus/eu/produktua/mintzajardunaren-
egoera-eta-azken-urteotako-bilakaera-aurrera-begirako-erronkak/]. (2025/04/02 kontsultatua).
Zalbide, Mikel (2019). «Arnasguneak: etorkizuneko erronkak», Bat Soziolinguistika Aldizkaria (110): 11-78.Zaldibiako Udala eta Uema (2022). Hizkuntzen kaleko erabileraren neurketa. Zaldibia. Kontsultagai: [https://zaldibia.eus/eu/orria/hizkuntzen-kale-erabileraren-neurketaren-emaitzak]. (2025/04/02 kontsultatua).
Zapata, Mario (2016). «Migratzaileen harrera, gutxiagotutako hizkuntzen testuinguruan: Administrazioz kanpoko harrera-eragileak eta hizkuntzen trataera, euskararen eremu geolinguistikoan», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 102: 11-34.Kontsultagai: [https://soziolinguistika.eus/files/mario_zapata_bat102.pdf]. (2025/04/02 kontsultatua).
Zapata, Mario (2021). «Etorri berrien harrera integral baterako gako nagusiak, gutxiagotutako hizkuntzen testuinguruan», Bat Soziolinguistika Aldizkaria 119: 127-147.
