Sermon de Maria SS.ª Concepciocoa (prononcé en 1772) : s’agit-il de la copie d’un autre sermon de Larramendi ?
DOI :
https://doi.org/10.59866/eia.v1i70.295Mots-clés :
création de Larramendi, analyse interne, critères lexicaux, lien avec DT, textes basques de LarramendiRésumé
Dans un précédent article (Lakarra 2023a) nous montrions que le Sermon de L’Assomption (Asuntzioko Sermoia, ci-nommé AS) sans nom d’auteur, ni date, ni lieu connus, est une copie du sermon de Manuel Larramendi du 14 août 1740 à Loyola. Le Sermon de La Conception que nous publions ici (Kontzepzioko Sermoia, ci-nommé KS) est conservé, comme le précédent, aux Archives de la Fondation Sanche le Sage de Vitoria-Gasteiz. Il est daté de 1772 et correspond, non pas à l’original de l’auteur véritable, mais au moment où le sermon fut prononcé (probablement dans le Goierri), la copie directe ou indirecte ayant été faite par un autre auteur inconnu, et en tous les cas à une époque beaucoup plus récente que l’original de l’auteur.
Contrairement à ce qui s’est passé pour l’AS, en ce qui concerne le KS nous manquons d’information extérieure concernant l’auteur et l’origine du document et nous ne pouvons donc avancer dans nos recherches sur ce document que par l’analyse du texte. En nous basant sur différents raisonnements convergents, nous montrerons que cette copie du KS doit beaucoup à un document original précédent (et peut-être aussi à des copies intermédiaires). Par ailleurs, l’analyse linguistique du texte, et surtout l’examen exhaustif de son lexique si particulier, font que nous ne pouvons que conclure que le sermon original est l’oeuvre de Larramendi. Bien qu’il n’arrive pas au niveau de l’ornatus de AzkS., SAgS. et, surtout, de AndS. de L, on peut affirmer que ce sermon n’est pas courant pour l’époque, mais étant donné la quantité de choses que le KS doit au Diccionario Trilingue de L. et les ressemblances avec les autres textes de ce dernier, nos analyses ne pouvaient nous mener à une autre conclusion. En plus des caractéristiques citées, le texte du KS ne manque pas de hapax ou de presque hapax (textuels et lexicographiques), mots non attestés avant 1800 ou qui, n’ayant pas été trouvés dans le Diccionario Trilingue, sont des mots créés dans la forme prévue, qui sont utilisés dans les textes de L. ou d’autres auteurs. Nous ne pouvons pas non plus ignorer d’autres mots utilisés aussi abondamment dans un texte aussi court que le KS, afin d’en élargir la connaissance et l’usage.
Afin de renforcer l’argumentaire précédent, nous avons souhaité apporter des nouveautés supplémentaires dans le travail d’analyse, par exemple en examinant plusieurs phrases composées de mots larramendiens, non pas d’un mais de trois ou quatre mots dans chacune des phrases, créés ou «baptisées» (basquisés), issus de plusieurs sources et diffusés par L. Cet examen nous a permis d’analyser de multiples réseaux lexicaux et de montrer leur importance, car ils réaffirment et augmentent le nombre d’éléments apportées auparavant, prouvant que Larramendi était bien l’auteur du texte.
Téléchargements
Références
Aiestaran, U. (2023). Añibarroren Christau Doctriña eta nafarrera idatziaren bilakabideaz. (Gradu Amaierako Lana, UPV/EHU, Gasteiz).
Altuna, P. (arg.) (1967). «Larramendi’ren iztegi berria», Euskera (2. aldia) 12: 139-300.
Altuna, P. (arg.) (1982). Mendibururen idazlan argitaragabeak. 2 lib. Bilbo: Euskaltzaindia eta Ediciones Mensajero.
Altuna, P. eta Lakarra, J.A. (1990). Manuel Larramendi. Euskal testuak. Donostia: Andoaingo Udala et al.
Altuna, P. (arg.) (2000). Aita Aranaren Egunaria. Iker 12. Bilbo: Euskaltzaindia.
Arkotxa-Scarcia, A. eta Lakarra, J.A. (2019). «Aspectos de la gramatización antigua de la lengua vasca: humanismo, reformismo e imprenta (1545-1596)», Lengas 86.
Bähr, G. (1925). «Flexiones verbales de uso actual en Legazpia (Goyerri)», Euskera 3: 73-114.
Bilbao, G. (prestatzen). [Lubieta], Diccionario en castellano y basquence que sirve para la enseñanza de la lengua vascongada. Sociedad Vascongada (Bilboko) eskuizkribua.
Gómez, R. eta Zulaika, J. (2020). El Vocabulario Pomier. Edición y estudio de un diccionario manuscrito anónimo euskera-español. Bilbo: UPV/EHU.
Irure, L. (2024). «Corpusaren egoera hobetzen: Xurioren Imitacionearen aleak XVIII. mendean», ASJU 58 (1): 139-174.
Iruretagoiena, H. (2022). «Izenak sortzeko atzizkiak Pomier hiztegian, Lubietaren hiztegian eta Ubillosen dotrinan» (Gradu Amaierako Lana, UPV/EHU, Gasteiz), ASJU 56 (2): 193-218.
Kaltzakorta, J. (2018). «San Agustin Eguneko Sermoiaren edizio kritikoa», Sancho el Sabio, Extra 2: 39-72.
Lakarra, J.A. (1983). «Oharrak zenbait arkaismoz», ASJU 17: 41-68.
Lakarra, J.A (1984). «Bertso bizkaitarrak (1688)», ASJU 18 (2): 89-184.
Lakarra, J.A (1985a). «Larramendiren hiztegigintzaren inguruan», ASJU 19: 9-50.
Lakarra, J.A (1985b). «Literatur gipuzkerarantz: Larramendiren Azkoitiko sermoia (1737)», ASJU 19: 235-281.
Lakarra, J.A (1986). «Burgosko Dotrina (1747): I. Testua eta oharrak», ASJU 20: 533-594.
Lakarra, J.A (1987). «Burgosko Dotrina (1747): II. Faksimilea eta hiztegia, ASJU 21: 277-317.
Lakarra, J.A (1991). «Testukritika eta hiztegiak: Harriet eta Larramendi», in J.A. Lakarra eta I. Ruiz Arzalluz (arg.), Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum. ASJUren Gehigarriak, 14. Donostia: GFA: 217-258.
Lakarra, J.A (arg.) (1992a). Manuel de Larramendi. Hirugarren mendeurrena (1690-1990). Andoain: Andoaingo Udala, Euskaltzaindia, Gipuzkoako Foru Aldundia eta Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila.
Lakarra, J.A (1992b). «Larramendirekin aurreko hiztegigintzaren historiaz: aztergai eta gogoeta», in J.A. Lakarra (arg.), 1992a: 279-312.
Lakarra, J.A (1993-2017). xviii. mendeko hiztegigintzaren etorkiez. UPV/EHUko doktorego-tesi argitaragabea. (UEUren argitalpen facsimilea).
Lakarra, J.A (1994). Harrieten Gramatikako hiztegiak (1741). ASJUren Gehigarriak, 18. Donostia: GFA.
Lakarra, J.A (1996a). Refranes y Sentencias (1596). Ikerketak eta edizioa. Bilbo: Euskaltzaindia.
Lakarra, J.A (1996b). «Lexiko berrikuntza euskal hiztegi zaharretan: zenbait ikergai», Uztaro 19: 3-40.
Lakarra, J.A (1997a). «Euskararen historia eta filologia: arazo zahar, bide berri», ASJU 31: 447-535.
Lakarra, J.A (1997b). «RSekiko ikerketak», Enseiucarrean 13: 23-76.
Lakarra, J.A (2008 [2010]). «Vida con/y libertad: sobre una coordinación arcaica y la autenticidad de “Urthubiako Alhaba”, ASJU 42: 83-100.
Lakarra, J.A (2017). «18. mendeko hiztegigintzaren etorkiez, 25 urte geroago», in 2017 [1993], i-xvi.
Lakarra, J.A (2018). «Euskararen historiaurrea», in J. Gorrotxategi, I. Igartua eta J.A. Lakarra (arg.), Euskararen historia. Vitoria-Gasteiz: Eusko Jaurlaritza: 23-229.
Lakarra, J.A (2022). «Jatorr(i), aitor(tu), ilor(tu), bihor(tu): filologia ala hil», in I. Igartua eta J.A. Cid (arg.), Tu voz en muchas voces. Escritos en homenaje a Jon Juaristi. Leioa: UPV/EHU: 401-460.
Lakarra, J.A (2023a). «Asuntzioko Sermoi egile-, toki- eta urtegabea: Larramendiren testu berri ezezaguna (Loiola 14.08.1740)», Euskera Ikerketa Aldizkaria 68 (1):
-220.
Lakarra, J.A (2023b). «Zorioneko y zorion: lo que la historia de la lengua vasca nos dice sobre ellos», FLV 136: 597-615.
Lakarra, J.A (2023c). «Zorioneko, zorion eta Larramendi. Filologia ala hil, II». ASJU 57 (1-2): 583-611.
Lakarra, J.A (2024). “Aspectos de la formación del Vocabulario Pomier y su relación con el Diccionario Trilingüe: hápax, supuestas voces septentrionales y segundas documentaciones”, FLV 138: 443-562.
Leturiaga, O. (2019) [2021]. «Gipuzkoako osagarri pluraldun adizki tripertsonalen erroez», ASJU 53 (1-2): 127-162.
Leturiaga, O (2020). «Gipuzkoa erdialdeko pluralgileen azterketa», in I. Camino, X. Artiagoitia, I. Epelde eta K. Ulibarri (arg.), Eibartik Zuberoara euskalkietan barrena. Koldo Zuazori gorazarre. Bilbo: UPV/EHU: 367-402.
Leturiaga, O (2022a). «Nor-nori-nork irrealisak Gipuzkoan: eginen hedadura eta *ezan adizkien zenbait berrikuntza», FLV 134: 375-413.
Leturiaga, O (2022b). «Nor-nork saileko eginen hedadura geografikoa Gipuzkoan: ondorio batzuk testu zaharren azterketatik», ASJU 56 (1): 1-42.
Mitxelena, K. (1959). «La obra del P. Manuel de Larramendi (1690-1766)», Cuadernos de la Cátedra Feijoo, 6. Oviedo: Universidad de Oviedo: 5-27. (Berrargitaratua: OC XI: 427-443).
Mitxelena, K. (1960). Historia de la literatura vasca. Madril: Minotauro. (2. arg.: Donostia, 1988).
Mitxelena, K. (1970) [1965]. Estudio sobre las fuentes del diccionario de Azkue. Bilbo: Publicaciones del Centro de Estudios Históricos de Vizcaya.
Mitxelena, K. (1978). «Para una historia de la ortografía vasca», in Miscelanea Filológica Vasca II. FLV 30: 393-397.
Mitxelena, K. (1981a). «Euskal literaturaren bereizgarri orokorrak», Euskal linguistika eta literatura: bide berriak. Bilbo: Deustuko Unibertsitatea: 259-278.
Mitxelena, K. (1981b). «Euskal literaturaren kondairarako oinarriak», Euskal linguistika eta literatura: bide berriak. Bilbo: Deustuko Unibertsitatea: 279-292.
Mitxelena, K. (1982). «Mendibururen hizkeraz hitz bi», in P. Altuna (arg.), Mendibururen Idazlan Argitaragabeak, I. Bilbo: Euskaltzaindia: lxxix-lxxxii. (Berrargitaratua: OC XI: 473-478).
Mitxelena, K. (1983). «Mendiburu eta Larramendi», Euskera 28: 19-23. (Berrargitaratua: SHLV II: 912-915).
Mitxelena, K. (2011-2012). Luis Michelena. Obras Completas. J.A. Lakarra eta I. Ruiz Arzalluz (arg.), ASJUren Gehigarriak, 54-68 (15 lib.). Bilbo: UPV/EHU.
Mitxelena, K. eta Sarasola, I. (1987-2005). Orotariko Euskal Hiztegia – Diccionario General Vasco. Bilbo: Euskaltzaindia eta Desclée de Brower. Kontsultagai: [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=1694&lang=eu].
Murugarren, L. (1984). «Una plática del Goyerri», ASJU 18 (2): 185-197.
Padilla, M. (2012). «La influencia de Larramendi en Vasconia Norte: consideraciones sobre la difusión ultrapirenáica de obras vascas del Sur en el siglo xviii partiendo de un manuscrito labortano», De Re Bibliographica 7-8: 33-41.
Pérez Gaztelu, E. (2018). «Manuel Larramendiren irakurle hautatuak: testu eleaniztunen norentzakoak eta hartzaileak», Sancho el Sabio, Extra 2: 11-38.
San Roman, I. (2024). Sebastian Antonio de la Gandara: lexikoaren azterketatik edizio kritikorantz. (Gradu Amaierako Lana, UPV/EHU, Gasteiz).
Santazilia, E. (2022). «Senekaren izpiritua euskaraz: Larramendiren eraginaren eta itzulpengintza apologetikoaren adibide bat xviii. mendeko Zuberoan», Uztaro 120: 95-122.
Sarasola, I. (1976). Historia social de la literatura vasca. Madril: Akal. (Berrargitaratua: Madril, 1982).
Sarasola, I. (1986). «Larramendiren eraginaz eta», ASJU 20 (1): 203-215.
Sarasola, I. (1997). «Euskal hitz altxorraz», ASJU 31 (2): 617-642.
Segurola, K. (2004). «xviii. mendeko autore ezezagun bat», Lapurdum 9: 243-282.
Segurola, K (2011) [2007]. «xviii. mendeko garbizaletasuna: Larramendiren Hiztegi Hirukoitza eta eskuizkribuak», in J. Gorrotxategi, J.A. Lakarra eta B. Urgell (arg.), 2nd Conference of the Luis Michelena Chair - Koldo Mitxelena Katedraren II. Biltzarra - II. Congreso de la Cátedra Luis Michelena. Gasteiz: UPV/EHU: 217-245.
Telletxea Idigoras, J.I. (1966). «El jesuita Manuel de Larramendi», BAP 22: 307-360.
Telletxea Idigoras, J.I. (1968). «Larramendi y Cardaveraz: censura y réplica inéditas sobre un libro de piedad», ASJU 2: 3-31.
Telletxea Idigoras, J.I. (1969). Manuel de Larramendi. Corografía de Guipúzcoa. Obras del P. Larramendi, 1. Donostia: SGEP.
Telletxea Idigoras, J.I. (1973). Manuel de Larramendi. Escritos breves. Obras del P. Larramendi, 2. Donostia: SGEP.
Telletxea Idigoras, J.I. (1975). «Dos textos eusquéricos inéditos del P. Larramendi», ASJU 9:
-184.
Telletxea Idigoras, J.I. (1983). Manuel de Larramendi. Sobre los Fueros de Guipúzcoa. Obras del P. Larramendi, 3. Donostia: SGEP.
Telletxea Idigoras, J.I. (1990). Manuel de Larramendi. Autobiografía y otros escritos. Obras del P. Larramendi, 4. Donostia: SGEP.
UlibaBArri, K. (2015). Dotrinazko Sermoitegia. Tesi argitaragabea, UPV/EHU (Gasteiz).
Urgell, B. (1991). «Axular eta Larramendi», ASJU 25: 901-928. (Berrargitaratua: in J.A. Lakarra (arg.) 1992a: 221-246).
Urgell, B. (1992). «Martin Harriet Añibarrorengan», ASJU 26: 221-258.
Urgell, B. (1996). «Larramendi o el despertar de la literatura vasca peninsular», in G. Aulestia (arg.), Los escritores. Hitos de la literatura clásica euskérica. Gasteiz: Fundación Sancho el Sabio: 263-288.
Urgell, B. (1997). «Estudios en torno a la historia de la lexicografía vasca», ASJU 31: 643-685.
Urgell, B. (2000). Larramendiren Hiztegi Hirukoitzaren osagaiez. Tesi argitaragabea, UPV/EHU (Gasteiz).
Urgell, B. (2001). «Euskal formen aurkezpena Larramendiren hiztegian», ASJU 35: 107-183.
Urgell, B. (2002a). «Hiztegi Hirukoitzaren kanpoko eta barruko historiaz», in X. Artiagoitia, P. Goenaga eta J.A. Lakarra (arg.), Erramu Boneta: Festschrift for Rudolf P. G. de Rijk. ASJUren Gehigarriak, 44. Bilbo: UPV/EHU: 629-649.
Urgell, B. (2002b). Larramendiren Hiztegi Hirukoitzaren Eranskina: Saio bat hiztegigintzaren testukritikaz, Monumenta Linguae Vasconum. Studia et Instrumenta 1. ASJUren Gehigarriak, 47. Bilbo: UPV/EHU.
Urgell, B. (2003). «Eratorpena Larramendiren hiztegian (I): eratorbideen analisia», ASJU 37 (1): 203-260.
Urgell, B. (2004). «Etimologia eta neologia Larramendiren Hiztegi Hirukoitzean (1745)», Lapurdum 9: 299-310.
Urgell, B. (2005). «Larramendiren euskal liburuak 1745 arte: testu bibliografiaranzko hurbilketa bat», Lapurdum 19: 1-39.
Urgell, B. (2008). «Maileguak Larramendiren hiztegian», FLV 108 (1): 5-44.
Urgell, B. (2009). «Martin Harrieten hiztegiak: eraketari buruzko zenbait berri», in R. Etxepare, R. Gómez eta J.A. Lakarra (arg.), Beñat Oihartzabali gorazarre – Festschrift for Bernard Oyharçabal (= ASJU 43, 1-2). Bilbo: UPV/EHU: 873-890.
Urgell, B. (2018). «Lehen Euskara Modernoa», in J. Gorrotxategi, I. Igartua eta J.A. Lakarra (arg.), Euskararen Historia. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza: 543-657.
Urgell, B. (2023). «1720ko Imitacionearen iturriak: lehen hurbilketa”, ASJU 57 (1-2): 907-950.
Urgell, B. (2025). «Larramendiren apologiaren xviii. mendeko bizitza, edo zergatik ez den bibliografia lana ahaztu behar» (ASJUrako inprimategian).
Zuloaga, E. (2015). «Diego Lorenzo Urkizuren 1740ko zortzikoak», ASJU 49: 179-202.
Zuloaga, E. (2020). Mendebaleko euskararen azterketa dialektologiko-diakronikorantz. Doktorego-tesia, UPV/EHU.
Zuloaga, E. (2022). «Mendebaleko euskara zaharra: ezaugarriak, kronologia eta geografia», Iker 47. Bilbo: Euskaltzaindia eta UPV/EHU.
Téléchargements
Publiée
Comment citer
Numéro
Rubrique
Données de Fonds
-
Ministerio de Ciencia e Innovación
Numéros de subventions PID2020-118445GB-I00 -
Eusko Jaurlaritza
Numéros de subventions IT1534-2
