Euskara zinema elekariaren hasmentan (1930-1936):  debateak, ametsak eta praktikak

Josu Martinez

doi:10.59866/eia.v69i2.288

Egileak

Josu Martinez Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) https://orcid.org/0000-0001-5167-8485

DOI:

https://doi.org/10.59866/eia.v69i2.288

Gako-hitzak:

euskara, zinema elekaria, Espainiako Bigarren Errepublika, exotismoa, abertzaletasuna

Laburpena

Lan honek zinema elekariaren lehen urteetan euskarak zinemarekin izan zuen harremana aztergai du. 1930eko hamarkadan zinemako hizkuntza-aniztasunaren gainean sortutako eztabaidak bildu dira, bai eta estatuko beste hizkuntzek pantailan ukan zuten presentzia ere. Hortik aurrera, prentsan euskarazko zinemaren alde mobilizatu ziren diskurtsoetan arreta jarri da, eta euskarazko zinema sortzeko ezina egiaztatu ondoren, euskaraz entzun ahal izan zen lehen hiru filmak aztertu dira.

Deskargak

Oraindik ez dago deskargen inguruko informaziorik.

Erreferentziak

Azpillaga, Patxi (2015). «Euskal zinema industria gisa: begiratu bat euskal zinemagintzaren ibilbideari ekonomiaren ikuspuntutik», Euskal zinema. Hiru zinema-gile-belaunaldi. Donostia: Filmoteca Vasca. «Buenos Airesen». Euzkadi, 1933-12-29.

Baranbones, Josu (2011). «Una mirada telescópica al cine en euskera: versiones originales, dobladas y subtituladas», Hermeneus 13-1, 2011: 25-59.

Cerdán, Josetxo (1998). «El cine sonoro y la Segunda República», Los cineastas. Historia del cine en Euskal Herria. 1896-1998. Gasteiz: Sancho el Sabio Fundazioa.

Doxandabaratz, Beñat (2020). Landa eta hiri identitateak talkan Euskal Zinema Berrian. Leioa: UPV/EHU.

Elezkano roqueñí, Andoni (2013). «Sinfonía vasca (1936), un documental con historia: de película comercial a instrumento político», Sancho el Sabio: Revista de Cultura e Investigación Vasca 36, 2013: 61-93. Eskuragarri: DOI: https://doi.org/10.55698/ss.v0i36.55.

Esparza, Joxemari (2020). Gernikako arbolaren biografia. Tafalla: Txalaparta.

Etxepare, Jean (1984). Jean Etchepare Mirikuaren (1877-1935) idazlanak. Donostia: Elkar.

Ezezaguna [Kronistak].

Ezezaguna «Exotismo y esperanzas de liberación», Aberri, 1923-07-20.

Ezezaguna«El doctor Ernandorena», Euzkadi, 1933-04-18.

Ezezaguna «Hoy sábado las maravillas del País Vasco en la pantalla del Príncipe», El día, 1936-05-30.

Fernandez, Joxean (2014). Euskal zinema. Donostia: Etxepare Euskal Institutua.

García Carrión, Marta (2013). Por un cine patrio. Cultura cinematográfica y nacionalismo español (1926-1936). Valentzia: Universitat de València.

Gipuzko pelota Batza. «Atarreneri: Tolosa, Zarautz eta Oreretatik», El día, 1935-12-21.

Gubern, Román (2014). El cine sonoro en la II República (1929-1936). Bartzelona: Lumen.

Hernandorena, Teodoro. «Zineaz», El día, 03-03-1931.

Hernandorena, Teodoro. «Zinea lagun», El día, 1935-03-2.

Manias-Muñoz, Miren (2015). Euskarazko zinemaren produkzioa eta finantziazioa (2005-2012). Leioa: UPV/EHU. (Doktorego-tesia).

Manterola, Elixabete (2019). «Evolución del cine en euskera y su traducción». Multilingüismo y representación de las identidades en textos audiovisuales. Castelló: Universitat Jaume I: 113-144. https://doi.org/10.6035/MonTI.2019.ne4.4

Martinez, Josu (2014a). Gure (zinemaren) sorlekua. Euskarazko lehen filmaren aurkikuntza, historia eta analisia. Leioa: UPV/EHU.

Martinez, Josu (2014b). [Jacques Champreauxekin elkarrizketa pertsonala].

Martinez, Josu (2022). Irudiz eta euskaraz. Gure hizkuntzaren zinema. Gure zinemaren hizkuntza. Bilbo: UEU.

Izagirre, Koldo (1996). Gure zinemaren historia petrala. Donostia: Susa.

Lahina, E. (1956). «Sorlekua», Gure Herria: Bulletin de l'Association Gure He-rria,xxvzenbakia: 247-252.

Larzabal, Piarres (1996). Hitzaldi eta mintzaldi. Piarres Xarritonen edizioa. Donostia: Elkar.

Lasa Bergara, Xabier (2008). Begi-kolpea. Teodoro Hernandorenaren biografia. Andoain: Manuel Larramendi Kultur Bazkuna.

López Etxebarrieta, Alberto (1984). Cine vasco, de ayer a hoy. Época sonora.Bilbo: Editorial Mensajero.

Mokoroa, Justo (1936). Genio y lengua. Tolosa: Librería de Mocoroa Hermanos.

Pablo, Santiago de (2012). The Basque Nation On-Screen. Cinema, Nationalism, and Political Violence. Nevada: University of Reno.

Romaguera, Josep (1992). Quan el cinema comencà a parlar en català (1927-1934). Bartzelona: Institut del Cinema Català.

SoJo Gil, Kepa (2019). «The evolution of Euskera in Basque Cinema», Linguistic Minorities in Europe Online.

Stone, Bob eta Rodríguez, María Pilar (2015). Cine vasco. Una historia política y cultural. Salamanca: Comunicación Social.

Ugalde, Martin (d.g.). [Teodoro Hernandorenari egindako audio-elkarrizketa].

Unsain, José María (1985). El cine y los vascos. Donostia: Eusko Ikaskuntza.

Zabaleta Lekuona, Juan (1967). Juan eta Pello Zabaleta bertsolariak. Tolosa: Auspoa.

Zenbaiten artean (1932). Congreso Hispanoamericano de Cinematografía. Madrid: Hijos de M.G. Hernández.

Zulaika Arregi, José Gonzalo (Aita Donostia)

Zulaika Arregi, José Gonzalo (1983). Obras completas. Tomo III. Bilbo: La Gran Enciclopedia Vasca.

Zulaika Irureta, Joseba (1996). Del Cromañón al Carnaval. Los vascos como museo antropológico. Donostia: Erein.

Zunzunegi, Santos (1983). Euzkadi. Una película de Teodoro Ernandorena. Bilbo: Bizkaiko Foru Aldundia. (1985). El cine en el País Vasco. Bilbo: Bizkaiko Foru Aldundia.